Komentari i analize
Dok je u zavadi sa EU, Republika Srpska širom otvara vrata kineskom kapitalu
3.9.2022 06:04 | Indikator.ba
Novim poslovima sa kineskim državnim kompanijama, Republike Srpska širom otvara vrata kineskom kapitalu u trenutku kada je entitet a posljedično i cijela zemlja zbog političkog kursa koji vodi vodeći čovjek entiteta Milorad Dodik pod sankcijama Evropske unije.
Samo u proteklih nekoliko dana ozvaničena su, ugovorena ili najavljena četiri važna posla sa kineskim kompanijama čija vrijednost sveukupno iznosi oko 5,6 milijardi KM.
Prvo je je ozvaničen početak radova na autoputu Banja Luka Prijedor dužine 42 kilometra koji će koštati nešto manje od 600 KM. Ugovor za autoput koji će se graditi po modelu koncesije sa kompanijom Shandong Hi-Speed International potpisan je još 2018. godine.
Potom je sa kompanijom China Shandong, kojoj je posao dodijeljen putem tendera, potpisan ugovor za izgradnju dionice autoputa Vukosavlje-Brčko duge 33 kilometra, a vrijednost radova je 750 miliona KM, da bi potom sa istom kompanijom bio potpisan memorandum o izgradnji 2,5 milijarde maraka vrijednog autoputa od Bijeljine do Sokoca dužine oko 160 kilometara.
I tu nije kraj, u saopćenju Vlade RS navedeno je da je China Shandong zanteresoana za sudjelovanje u projektu Republike Srpske za potporu postavljanja krovnih solarnih sistema kombiniranog kapaciteta od oko 600 MW u sljedeće tri godine i daljnjih 1.000 MW u budućnosti. O detaljima ovog projekta vrijednog 1,6 milijardi KM narednih dana razgovarat će Elektroprivreda Republike Srpske i China Shandong.
Nove kineske investicije slijede u trenutku kada su Republici Srpskoj već nekoliko mjeseci zamrznuta četiri infrastrukturna projekta koje finansira Evropska unija u vrijednosti 105 miliona eura.
Prije nekoliko dana na svečanom otvorenju izgrađene prve dionice autoputa na Koridoru Vc kroz Republiku Srpsku kod grada Doboja srpski član Predsjedništva Milorad Dodik nije pokazao preveliki žal zbog blokade evropskih sredstava.
Ponovio je raniju konstataciju da će pedesetak kilometara navedenog autoputa koje bi trebalo da se grade uz finansijsku podršku Evropske unije dati zainteresiranima pod koncesiju.
I dok nekoliko međunarodnih izvještaja obavljenih u posljednje vrijeme govori o posustajanju kineskih investicija u regiji centralne i istočne Evrope, Bosna i Hercegovina, a prije svega njen dio RS, uz Srbiju ostaje zemlja u kojoj se prisustvo kineskog kapitala povećava.
To se dešava, iako se kineski snovi o povećanju političkog utjecaja u srednjoj i istočnoj Europi i preoblikovanju svjetskog poretka kroz takozvanu inicijativu 16+1 polako ruše, jer su nakon Litvanije prošle godine, ovaj savez napustile susjedne baltičke zemlje Estonija i Latvija, a izlazak najavljuje i Češka. Međutim, dobri politički odnosi sa Kinom čine Srbiju i Republiku Srpsku magnetom za kineski kapital.
Digitalni forenzički centar (DFC) u studiji o kineskom prisustvu i uticaju u regionu, navodi da je uz Srbiju, Bosna i Hercegovina druga država u kojoj je Kina napravila najznačajniji ekonomski i politički upliv na Zapadnom Balkanu. DFC je identifikovano 29 kineskih projekata, vrijednih više od pet milijardi eura, a od toga je u Republici Srpskoj veliki broj investicija u sektoru energetike i saobraćaju.
-Politička i ekonomska povezanost RS i Kine je logična, obzirom na to da se političke prilike u Srbiji direktno prelivaju na Republiku Srpsku, navodi se u studiji DFC i dodaje da ove, kao i kineske projekte u Srbiji prate netransparentnost i potencijalne koruptivne radnje.
U Federaciji BiH je prisustvo kineskih kompanija manje, ali takođe imaju značajne poslove poput gradnje dionica Koridora VC, rekonstrukcije tramvajske pruge u Sarajevu, a na to se nadovezuje i uspostava brzog direktnog transporta kopnom i morem Cosco Shipinga na Novom putu svile od Kine do Tuzle. Međutim, najveći projekat - Blok 7 TE Tuzla "težak" 1.4 milijarde KM neslavno je završio.
Prema podacima navedenim u studiji DFC-a, više od polovine investicija kineskih kompanija u Evropi stacionirane su u državama Zapadnog Balkana, a jedina država regiona koja bilježi pad ovih investicija je Albanija.
Kritičari prebacuju Kini da privlači siromašnije zemlje kreditima koji ih onda vode u prezaduženost, a Crna Gora označena je kao najugroženija u regiji kineskim prisustvom.
Godine 2014. godine Crna Gora je posudila gotovo jednu milijardu američkih dolara od Export-Import Bank of China za finansiranje 40 kilometara dugog dijela mnogo duže autoceste koja povezuje lučki grad Bar sa susjednom Srbijom, s China Road and Bridge Corporation kao izvođačem radova. Dionica je otvorena tri godine kasnije i ostavila je vladu u Podgorici opterećenu dugom koji iznosi više od jedne trećine njenog godišnjeg budžeta. Na kraju je bila prisiljena zatražiti pomoć od EU za refinansiranje kredita, te je osigurala 14-godišnje ugovore o zaštiti od rizika s francuskom Societe Generale, njemačkom Deutsche Bank i američkim Merrill Lynchom i Goldman Sachsom.
U Srbiji i u RS-u zavaljujući direktnoj podršci političara i medija Kina je predstavljena kao najvažniji strateški partner. Međutim, iz nevladinog sektora i pojedinih medija dolaze oštre kritike na netransparentnosti ugovora sa kineskim kompanijama, pa su tako posebno upire prstom na tajnost ugovora o koncesiji za autoput Banjaluka-Prijedor ili ranije ugovora za treći Blok Termoelektrane Ugljevik. I u Federaciji se pojavio jedan takav slučaj - rekonstrukcija tramvajske pruge gdje je jedan dio ugovora "radi zaštite investitora" ostao nedostupan javnosti.
I dok su primjerice u Srbiji investicije iz Kine premašile one koje dolaze iz EU, u Bosni i Hercegovini još nije takav slučaj.
Studija koju je prošle godine objavio Centar za srednjoeuropske i istočnoeuropske azijske studije (CEECAS) ocijenio je da su neke vlade u europskoj regiji u nastajanju ponudile prenapuhan pogled na prisutnost Kine.
To je, navodi se u izvještaju, rezultat faktoringa investicijskih planova koji su najavljeni, ali nikada nisu nigdje ostvareni, infrastrukturnih projekata finansiranih zajmovima te međunarodnih spajanja i akvizicija.
Ipak, iako je kinesko djelovanje u regionu Zapadnog Balkana otežano nakon ruske invazije na Ukrajinu, jer je taj rat ujedinio zemlje EU i ojačao njihovo partnerstvo sa SAD, čini se da kada je trenutna situacija u BiH, kinesko ekonomsko prisustvo snažno jača, a posebno mu daje podršku političko rukovodstvo RS koje je u sve većoj konfrontaciji sa Zapadom, odnosno Evropskom unijom.
Blokada EU sredstava Republici Srpskoj samo je snažnije okrenula ovaj entitet kineskom kapitalu, a on pruženu priliku nastoji iskoristiti što više.
B. SIMIĆ
(Foto: Pixabay)